اهمیت نماز در ادیان مختلف
از آنجائی که خداوند سرشت انسان را خداپرست آفریده و خداشناسی و خداگرایی فطری است، به همین دلیل همواره بشر در دوران زندگی خود در حال پرستش و عبادت معبودی بوده است که مظهر و نمود عینی آن عبادت در ادیان الهی در نماز تجلّی یافته است. نماز نوعی ارتباط ویژه با خداوند است که در ادیان مختلف نیز اهمیت بسیاری داشته به صورتی که قرآن مجید یکى از وصایاى لقمان به فرزندش را نماز ذکر نموده است «یا بنى اقم الصلوه…» اما میزان کیفیت آن در ادیان مختلف متفاوت بوده است و به نظر مى رسد متناسب با تکامل دین نماز نیز روند تکاملى داشته است و دین مبین اسلام هم چنانکه در معارف و قوانین و مقررات اجتماعى کاملترین دین است. در ادامه این مقاله از مجموعه عرفانی به بررسی اهمیت و آثار خواندن نماز در ادیان مختلف خواهیم پرداخت.
دسترسی سریع به بخش های مقاله
اهمیت نماز در آئین زرتشت
زرتشتیان نمازی بسیار شبیه به نماز مسلمانان دارند و در 5 نوبت باید نمازها و دعا مخصوص را به جا بیاورند و نیز مقدّماتی برای انجام مراسم عبادی دارند که وجه تشابه بسیاری به نماز دین اسلام دارند. در نوشته «دیانت زرتشتی» به این موضوع اشاره شده است که، زرتشتی ها هر 24 ساعت را به 5 دوره یا گاه تقسیم می نمایند و آداب مذهبی تابع این پنجگانه است. هر فرد زرتشتی که مومن باشد وظیفه دارد که در هر یک از پنج دوره، ادعیه و مناجات های خاصّ بخواند. این دعاها و اعمال شامل ستایش و تمجید اورمزد میباشد و جزئی از واجبات ضروری در دین زرتشتیان محسوب می گردد.
جان ناس در تاریخ جامع ادیان خود نیز به این موضوع اشاره کرده است که زرتشتیان شبانه روزی پنج بار نماز و پرستش خدای یگانه به جای آورند. ابتدا از هنگام طلوع خورشید تا نیمروز (گاه هاون) دوم از نیمروز تا سه ساعت از نیمروز گذشته (گاه رپتون). سوم از سه ساعت بعد از نیمروز تا پیش از تیرگی شام (گاه ازیرن). چهارم از تیرگی شام تا نیمه شب (گاه ایوه سزیترم). پنجم از نیمه شب تا سپیدی بامداد (گاه اشهن) و اشهن که آغاز گاهان است.
یکی از نویسندگان مشهور زرتشتی در پاسخ به این سؤال که چرا باید نماز بخوانیم؟ می گوید: «شبانه روزی چند بار باید نماز کرد و نامه خدا را خواند تا آنچه اهورا مزدا فرموده به یاد و به جای آوریم و منش (اندیشه) و گوشن (گفتار) و کنش (کردار) خویش را برابر فرموده اهورا مزدا پاک و راست داشته گمراه نگردیم.»[ آئینه آئین مزدیسنى / 45 ] این سخن مشابه آنچه در قرآن در مورد نماز گفته شده، می باشد. یعنی آیه «اقم الصّلوه لذکری»[سوره طه / 14 ] نماز را به خاطر یاد من بپادار «انّ تنهی عن الفحشاء و المنکر»[سوره عنکبوت / 45 ] «به راستی که نماز سبب دور شدن انسان از گناهان و اعمال بد خواهد شد.»
اهمیت نماز در آئین یهود
در قوم بنی اسرائیل نیز اقامه نماز به روش های مخصوص و به همراه آداب خاصی اقامه میشود به طوری که، در کتاب اشعیا فصل چهل و پنجم آیه 24 به این موضوع اشاره شده است که، در بنی اسرائیل این امر بسیار طبیعی است که رکوع و سجود و تشهد و خم کردن زانویی نداشته و ندارند و جمیعاً عباداتشان قاعدا، مربّع نشسته و می نشینند و نشستن بر دو زانو برایشان معنای خوبی ندارد و اعراض کرده و می کنند و به فرزندان خود ار دوران طفولیت یاد میدهند که بر روی دو زانو خود ننشینند، شاید یکی از دلایل این کار در دین یهود این است که نشستن بر روی دو زانو بیشتر شبیه به نماز خواندن مسلمانان میباشد.[ همان مدرک / 227 ]
در تایید این مطالب که یهودیان باید نمازهایشان را در معابد شان اقامه کنند در کتاب «گنجینه تلمود» (تلمود به معنی تعلیم دیانت یهود و آداب آنهاست و در قم یهود کتابی بسیار جامع و معروف شناخته میشود به شکلی که این کتاب در قرن پنج میلادی «یوخاس» نامی از روحانیون و خاخام‌های یهود و با کمک کاهنان یهودی دو کتاب «میشنا و گمارا» را با هم یکی کردند و در نتیجه کتاب ترکیبی را به نام تلمود نام گذاری کردند) گفته شده است که علاوه بر عبادت‌ها و نمازهای فردی و خصوصی که وسیله ایی است که انسان حاجات خود را از خدا طلب کند نماز های جماعتی نیز وجود دارد که شرکت کردن در آنها برای همه واجب است.
اهمیّت نماز جماعت در گفته‌هایی مورد تایید قرار گرفته است. در اینجا برای نمونه مطلبی را به نقل از براخوت ـ ۶ الف بیان شده است که: «دعا و نماز تنها زمانی پذیرفته خواهند شد که در کنیسه خوانده شود.» درباره برگزاری نماز جماعت در کنیسه گفته شده است «هر آن کس که در شهر او کنیسه‌ای وجود دارد و در هنگام خواندن نماز به آن مکان نمیرود او را به عنوان یک همسایه بد میشناسند به طوری که، این همسایگان بد را مورد نکوهش و مذمت قرار می‌دهد.»
نماز در آئین مسیحیت
اهمیت نماز را در دین مسیحیت نیز میتوان به طور آشکار مشاهده کرد به طوری که در قاموس نوشته مقدّس مسیحیت در بخشی تحت عنوان نماز آمده است که (نماز یکی از واجبات در تمام ملل ها و ادیان است چه به صورت منفرد و چه به صورت جماعت، و هدف نهایی از خواندن نماز، گفتگو کردن و صحبت داشتن با خدا و خواستن احتیاجات و اظهار تشکّر و امتنان برای الطاف و مراحم حق تعالی میباشد.» (هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدّس، ص۸۸۷)
اهمیت نماز
پروردگار در سوره صافات به جریان زندگی حضرت یونس (علیه‌السلام) اشاره میکند که آن حضرت زمانی که از تبلیغ کردن دین در میان قوم خود ناامید شده بود و به سوی کشتی پری فرار نمود که طبق روایات ماهی بزرگی راه را بر کشتی می‌گیرد و دهان خود را به گونه باز میکند که انگار قصد خوردن غذا کرده است. افرادی که در کشتی حضور داشتند بر این باور بودند که فرد گناهکاری در میان آنها وجود دارد که باید طعمه این ماهی بزرگ شود تا از شر آن راحت شوند لذا چاره‌ای جز قرعه زدن نبود که وقتی قرعه زدند نام یونس در آمد، سپس ماهی حضرت یونس (علیه‌السلام) را بلعید در حالی که مستحقّ ملامت بود.
با توجه به ادامه این آیه که می فرمایند: «فلو لا انّه کان من المسبّحین للبث فی بطنه الی یوم یبعثون» میتوان نتیجه گرفت که اگر او از نماز گزاران و ستایش کنندگان نبود تا روز قیامت از شکم آن ماهی بیرون نمی آمد. در ذیل این آیه مرحوم طبرسی در تفسیر شریف مجمع البیان از قول قتاده می‌فرمایند: «نقل شده که منظور از تسبیح و ستایش یونس، نماز او بوده است».
به دلیل اهمیت خواندن نماز و آثار آن در زندگی ابزاری نیز برای کمک به افراد ساخته شده است تا تمام مردم بتوانند این امر واجب را بجا آورند. ابزاری مانند پایه مهر نماز، صندلی نماز، تسبیح، ذکر شمار، رکعت شمار و … که برای مشاهده هرکدام میتوانید به فروشگاه تولیدی عرفانی مراجعه کنید.
