فضایل شب قدر: مهم ترین اعمال و نمازهای شب قدر

شب قدر یکی از شب های پرفضیلت الهی محسوب میشود. در قرآن نیز از این شب بزرگ یاد شده است و سوره ایی به نام سوره قدر نیز نازل شده است. هیچ کدام از شب های سال به ارزش شب قدر نیست. در این شب نزول قرآن و همچنین، شب فرود آمدن ملائکه و روح نیز شناخته شده است. عبادت در شب قدر برتر از عبادت هزار ماه است حتی ماه های پر برکت مانند ماه شعبان و … در این شب، مقدرات یک سال انسان‌ ها و روزی‌ ها، عمرها و امور دیگر مشخص می‌ شود. گفته شده است که در این شب ملائکه به زمین می آیند، نزد امام زمان (عج) می‌روند و آنچه را برای بندگان مقدر شده بر ایشان عرضه می‌دارند. توصیه بسیاری به شب زنده داری و انجام اعمال این شب شده است. در ادامه این مقاله از مجموعه عرفانی به بررسی فضایل شب قدر و برخی از مهم ترین آداب آن خواهیم پرداخت.

آشنایی با شب قدر

گفته شده است که در شب قدر به دلیل فضائل شب قدر ملائکه به زمین می آیند به طوری که زمین برای آنها تنگ میشود. به همین دلیل شب قدر نامگذاری کرده اند؛ به این دلیل که کلمه «قدر» به معنای ضیق و تنگ است و در این شب پرفضیلت، کتاب آسمانی مسلمانان قرآن به وسیله فرشته صاحب قدر بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل گردید. با توجه به آیات قران و رویات و احادیث معصومین میتوان بیان کرد که دلایل بسیاری برای نام گذاری این شب وجود داشته است. شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ زیرا در قرآن کریم «قدر» به معنای منزلت و بزرگی خدا آمده است. گفته شده است که تمام تقدیر و سرنوشت انسان د طول سال در این شب رقم میخورد. امام هشتم شیعیان درمورد فضایل شب قدر این چنین بیان کرده اند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر میفرماید حتی مرگ و زندگی و روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر میکند، به حتم واقع خواهد شد.»

حضور در مراسم های این شب و بهره بردن از فضایل شب قدر و انجام اعمال شب قدر و … جلوههایی از حضور اراده و اختیار انسان است. بزرگترین اشتباه درباره حقیقت مشیت الهی این است که دسته ایی از افراد وجود دارد که خود را صاحب همه چیز می دانند و باور دارند که خداوند به صورت مطلق همه کارها را به بندگان خود واگذار نموده است؛ پس نه ثواب و عقاب در کار است و نه مسئولیت و اخلاق. دسته دیگر از افراد هستند که انسان را یک فرد بدون اختیار می دانند و همه چیز را به قضا و قدر و سرنوشت نسبت میدهند؛ اما چیزی که در واقعیت وجود دارد یک چیز میان این دو مورد است؛ یعنی نه جبر قضا و قدر و نه واگذاری مطلق به بندگان؛ به این دلیل که بسیاری از کارهای ما به انتخاب و اختیار خودمان انجام میشود؛ مثل خوردن، آشامیدن، رفتن، آمدن و … و در برخی از موارد مانند به دنیا آمدن و یا مرگ و … انتخاب و اختیاری در کار نیست.

فضایل شب قدر در رویات و احادیث

پیامبر اسلام (ص) در مورد فضایل شب قدر این چنین بیان کرده اند: از خداوند به دور باد و نفرين بر كسي كه به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزيده نشود.

“انس بن مالك” نیز به نقل از پیامبر فرموده اند: ماه مبارك به شما رو آورده است و در اين ماه شبي است به اندازه هزار ماه ارزش دارد و هر كس از فضایل شب قدر بهره مند نگردد، از تمام خيرات بي‌نصيب مانده است و محروم نمي‌ماند از بركات و فضایل شب قدر، مگر كسي كه خويشتن را محروم كرده است.
از امام باقر (ع) هم در باب فضایل شب قدر این چنین بیان شده است که: كه اگر خداوند كارهاي مؤمنان را چند برابر نكند به سر حد كمال نمي‌رسند، ثواب و اجر کارهای نیکوی آنان را چند برابر مي‌فرمايد تا كاستي هايشان جبران شود. با توجه به همین موضوع، راز سعادتمند شدن انسان‌ها در شب قدر، عمل اختياري صالحي است كه با رادخ خداوند ارزش آن چند برابر شده است و برکت آن زیاد میشود.

پیامبر اکرم (ص) نیز درمورد فضایل شب قدر و شب زنده داری آن فرموده اند: هر شخصی که شب قدر را زنده نگه دارد و اعمال شب قدر را انجام بدهد، تا شب قدر آينده، عذاب دوزخ از او دور گردد.

همچنین امام موسي بن جعفر (ع) در باب فضایل شب قدر این چنین فرموده اند: كسي كه در شب قدر غسل كرده و تا سپيده صبح شب زنده‌داري كند، گناهان او بخشیده خواهد شد.
باتوجه به این روایات و سخنان بزرگان میتوان نتیجه گرفت كه برخي مقدرات و پاداش‌ ها، مانند دور شدن از عذاب دوزخ، نتیجه اعمال خود افراد است و سرنوشت انسان ها در این شب پر فضیلت نوشته خواهد شد.

مهم ترین اعمال شب قدر

شب نوزدهم اولین شب از شب های پرفضیلت قدر است، این شب اعمالی نیز دارد که برای بهره مند شدن از فضایل شب قدر انجام این اعمال توصیه بسیاری شده است. اعمال شب قدر نیز به دو دست تقسیم میشود: يكى اعمالى كه در هر سه شب بايد انجام داد، و ديگر اعمالى كه مخصوص به هر يك از شبهاى قدر است.

اعمال شب قدر، غسل: درمورد این یک از اعمال شب قدر علاّمه مجلسى فرموده‏ بهتر است غسل شب قدر در هنگام غروب آفتاب انجام گيرد، نماز شام نیز با این غسل خوانده شود.یکی دیگر از اعمال شب قدر خواندن نماز است. دو ركعت نماز كه‏ در هر ركعت پس از سوره «حمد»، هفت بار «توحيد» خوانده، و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگويد،استغفر اللّه و اتوب اليه در روايت نبوى است: كه از جاى برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد،تا آخر خبر.

یکی دیگر از اعمال شب قدر خواندن قرآن است. گفته شده است که قرآن مجيد را باز كند و در برابر خود گرفته و بگويد:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِكَ مِنَ النَّارِ.

زیارت امام حسین علیه السلام نیز یکی دیگر از اعمال شب قدر است. در روایت آمده: در این شب پر فضیلت، منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می‌دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین علیه السلام آمده آمرزید.

همچنین در بعضی از روایات وارد شده: دعای «جوشن‌کبیر» را در این سه شب بخواند. روایت شده که خدمت رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) عرض شد: در شب قدر چه چیزی از خدا بخواهم؟ فرمود: عافیت.