
صله رحم و آثار آن در قرآن کریم و روایات
صله رحم و دید و بازدید از آشنایان از اعمالی است که در دین و احادیث اسلامی بسیار تأکید میشود و اهمیت بالایی دارد. برای هر ملتی، وحدت و همدلی رمز موفقیت و پیروزی است. ارتباط با خویشاوندان و انس و الفت با آنها منشأ بسیاری از همبستگیهاست. ایام نوروز، با تعطیلی اکثر مشاغل و ادارات، فرصت مناسبی برای دید و بازدیدهای فامیلی و تقویت این پیوندهای وحدتآفرین فراهم میآورد.
اگر اجتماع انسانی، بهویژه خویشاوندان، در مسیر حقجویی و حقیقتطلبی پشتیبان یکدیگر باشند و مانند قطرههایی که در کنار هم قرار میگیرند و به هم متصل میشوند، هیچ گزندی از مشکلات و سختیها به آنان نمیرسد.
در ادامه این مقاله همراه مجموعه عرفانی باشید تا بیشتر با این موضوع آشنا شوید.
دسترسی سریع به بخش های مقاله
صله رحم چیست؟
صله در زبان عربی به معنی «وصل کردن» و رحم نیز به معنی «پیوند خویشاوندی» است. در ارزش و اهمیت این امر همین بس که چنین پیوند و چنان مودتی، همسانِ بندگی خداست. همان گونه که در قرآن کریم خداوند اشاره به پرستش و بندگی کرده است. سپس از شرک نهی میکند و احسان اهمیت احترام به پدر و مادر را یادآور میشود. در ادامه برای ارتباط برقرار کردن بین آشنایان، یتیمان و دوستان دستور به انجام صله رحم کرده است.
صِلِۀ رَحِم درواقع ارتباط برقرار کردن با آشنایان و دوستان است. صله رحم از آموزشهای اخلاقی اسلام است که تأکید زیادی بر انجام آن میشود. طوری که قرآن کریم نیز اشاره میکند، ترک کنندگان این عمل جزء زیان کاران و لعنت شدگان قرار میگیرند. در روایات صله رحم به عنوان بهترین عمل پس از ایمان، اولین سخنگوی قیامت، یکی از بهترین ویژگیهای یک مومن و مهمترین عامل طولانی شدن عمر گفته شده است. بنابر حدیثی قدسی، هر شخصی که صله رحم را ترک کند از رحمت الهی محروم خواهد ماند.
صله رحم واجب است یا مستحب؟
«صله» در زبان عربی به معنای «وصل کردن» و «رحم» به معنای «پیوند خویشاوندی» است. ارزش و اهمیت این پیوند چنان است که همتراز با بندگی خداوند در نظر گرفته میشود. در قرآن کریم، پس از دعوت به پرستش و بندگی خداوند، نهی از شرک و تأکید بر احسان به والدین، به موضوع پیوند با خویشاوندان، یتیمان، و دوستان تحت عنوان «صله رحم» نیز پرداخته شده است.
صِلِۀ رَحِم، در واقع، به معنای ارتباط برقرار کردن با خویشاوندان و دوستان است. این عمل یکی از آموزههای اخلاقی اسلام است که تأکید فراوانی بر انجام آن شده است. در قرآن کریم ترککنندگان صله رحم در زمره زیانکاران و لعنتشدگان قرار گرفتهاند. در روایات اسلامی، صله رحم بهعنوان بهترین عمل پس از ایمان، اولین سخنگوی قیامت، یکی از بهترین ویژگیهای مؤمن و مهمترین عامل طولانی شدن عمر معرفی شده است. همچنین، در حدیثی قدسی آمده است که هر فردی که صله رحم را ترک کند، از رحمت الهی محروم خواهد ماند.
صله رحم در روایات و احادیث
صله رحم در اسلام بسیار مورد تأکید قرار گرفته و روایات بسیاری درباره اهمیت آن وجود دارد. دلیل این تأکید اسلام بر حفظ پیوندهای خویشاوندی این است که برای اصلاح، تقویت، پیشرفت، تکامل، و ارتقای عظمت یک جامعه بزرگ، چه از نظر اقتصادی و نظامی و چه از جنبههای معنوی و اخلاقی، باید از واحدهای کوچکتر آن، یعنی خانوادهها و اجتماعات نزدیک، آغاز کرد.
با تقویت و سازماندهی این اجتماعات کوچک، جامعه بزرگتر نیز به سوی رشد و توسعه حرکت خواهد کرد. بنابراین، پیوند خویشاوندی نه تنها در سطح فردی و خانوادگی اهمیت دارد، بلکه نقش مؤثری در پایداری و پیشرفت اجتماعی نیز ایفا میکند.
اهمیت صله رحم در قرآن کریم
صله رحم از آموزههای مهم اسلامی است که آیات و روایات به آن تأکید فراوان دارند. رعایت حرمتهای خویشاوندی و انفاق به آنها یکی از دستورات الهی است. قرآن کریم میگوید:
- سوره نساء، آیه 1:
«وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیکمْ رَقِیبًا»
«بترسید از خدایی که به نام او از یکدیگر درخواست میکنید و از قطع خویشاوندیها پروا کنید که خدا مراقب شما است.» - سوره بقره، آیه 83:
«وَبِالْوَالِدَینِ إِحْسَانًا وَ ذِی الْقُرْبَیٰ وَ الْیتَامَیٰ وَالْمَسَاکینِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا»
«به پدر و مادر، و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید، و با مردم به زبان خوش سخن بگویید.» - سوره نور، آیه 22:
«وَلَا یأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنکمْ وَالسَّعَةِ أَن یؤْتُوا أُولِی الْقُرْبَیٰ وَالْمَسَاکینَ وَ الْمُهَاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ»
«و سرمایهداران شما نباید از دادن مال به خویشاوندان، تهیدستان، و مهاجران در راه خدا دریغ ورزند.»
این آیات و بسیاری از دیگر آیات قرآن بر اهمیت صله رحم تأکید میکنند. یکی از مسائلی که در قرآن کریم به آن پرداخته میشود، موضوع پرسش درباره صله رحم در روز قیامت است. قطعکنندگان این پیوند لعنتشده خوانده شده و خداوند تهدید کرده است که چشم و گوش آنها را از درک حقایق ناتوان خواهد ساخت.
علامه مجلسی در جلد 71 بحارالانوار در باب صله رحم 110 حدیث و در باب حقوق والدین و فرزندان 102 روایت جمعآوری کرده است که همگی به اهمیت بالای این امر اشاره دارند.