ولایت فقیه به چه معناست؟ تفاوت آن با ولایت مطلقه فقیه چیست؟

از گذشته تا به امروز ولایت فقیه نقش بسیاری در جوامع اسلامی داشته است و در هر جامعه وجود آن الزامی است. امروزه علاوه بر این، موضوع ولایت مطلقه فقیه نیز مطرح میشود که برای بسیاری از افراد این سوال پیش می آید که تفاوت بین ولایت فقیه و ولایت مطلقه فقیه چیست؟ در ادامه این مقاله از مجموعه عرفانی به بررسی موضوع ولایت فقیه و تفاوت آن با ولایت مطلقه فقیه خواهیم پرداخت. در مقاله قبلی به انواع معجزات و کرامات پیامبران اشاره شد که میتوانید آن را مطالعه بفرمایید.

تعریف ولایت فقیه

کلمه «فقه» در لغت به معنای فهم، آگاهی و دانایی است؛(ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 4، ص 442.) تفاوتی ندارد این موضوع مربوط به مسائل دینی باشد یا دیگر مسائل. در کتاب لسان العرب معنای «فقه» فراتر از مطلق دانستن است و منظور از آن علم و دانستنی است که همراه با دقت نظر و استنباط باشد(ابن منظور، لسان العرب، ج 10، ص 305.).
«فقه» در اصطلاح؛ به معنای علم و آگاهی دقیق نسبت به علوم دین و احکام الهی و توان استنباط آنها از طریق ادله تفصیلی (کتاب، سنت، عقل و اجماع) است. «فقه» یکی از شاخه‏ های علوم دینی و عبارت است از: «علم به احکام شرعی از طریق استنباط و اجتهاد».(میراحمدی‏زاده، مصطفی، رابطه فقه و حقوق)

«فقیه» کسی است که در علوم اسلامی تخصّص دارد و احکام الهی را از ادله آن استنباط می‏کند.

«ولایت» معانی مختلفی دارد. ریشه لغوی آن (ولی) به معنای قرب، اتصال و پیوند دو یا چند شی‏ء است. از پیوند عمیق دو شی‏ء، ولایت پدید می‏آید.(راغب اصفهانی، المفردات فی غرایب القرآن، ص 533).

ولایت فقیه چیست؟ در تعریف می توان بیان کرد که به معنی زمامداری فقیه عادل و با کفایت بدون این که اشاره به قلمرو و اختیارات آن داشته باشد؛ اما ولایت مطلقه فقیه که قید «مطلقه» به آن اضافه شده، بیانگر گستردگی و دایره شمول این ولایت است.

حضرت آیت الله خامنه ایی این گونه تعریف کرده اند: «ولایت فقیه به معناى حاكمیّت مجتهد جامع‌الشرایط در عصر غیبت است و شعبه‌اى است از ولایت ائمه‌ى اطهار (علیهم السلام) كه همان ولایت رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم) مى‌باشد.» بنابر این تعریف، ولایت فقیه از جنس حاکمیت است حاکمیتی که آن را مجتهدی جامع الشرایط بر عهده دارد. با توجه به این نکات باید گفت که کسی که ولی فقیه است باید علاوه بر آشنایی و تسلط کامل به مسائل دینی (اصول و فروع دین)، بتواند مسایل جدید مسلمانان را با درایتی عاقلانه و با استفاده از منابع اصلی دین (قرآن و روایات) حل كند.

ویژگی های ولی فقیه

شخصی که قصد دارد به عنوان یک اسلام شناس مسئولیت ولی فقیه و رهبری جامعه اسلامی را برعهده بگیرد باید علاوه بر این كه مسائل دینی را به درستی درک کند، باید آن علم را در خودش و در جامعه ی اسلامی نیز به درستی اجرا نماید. به همین جهت لازم است که تمام دستورات دینی را به درستی اجرا کند و دستورات دینی را به جامعه و عموم مردم ابلاغ کند.

شخصی که به عنوان فقیه عادل شناخته میشود، نباید کاری را بر اساس میل و هوس انجام دهد؛ مطیع هواهای نفسانی نگردد و گناهی از او سر نزند؛ نه واجبی را ترك كند و نه حرامی را مرتكب شود. برای همین شخصی كه مطیع هوس است هیچ گاه صلاحیت ولایت و هدایت جامعه اسلامی را ندارد. فردی که مسئولیت ولایت فقیه را بر عهده دارد، اگر دستور و یا فتوایی صادر میکند، باید خود نیز به آن عمل كند و اگر حكم قضایی صادر می كند، خود نیز آن را بپذیرد و اگر حكم ولایی و حكومتی صادر می نماید، خود نیز به آن گردن نهد و به آن متعهد باشد.

تفاوت ولایت فقیه و ولایت مطلقه فقیه

مقام معظم رهبری درمورد موضوع تعیین فرد عهده دار ولایت فقیه فرموده اند: «در تعیین مصداق آن روش عقلائى وجود دارد كه در قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران نیز به این موضموع اشاره شده است.» که مراد تشکیل مجلس خبرگان رهبری با رأی مردم و بعد تعیین ولی فقیه با توجه به شرایط فقهی قانونی از سوی این خبرگان است.

عصر غیبت و ولایت فقیه

این ولایت و حاکمیت طبق سخنان مقام معظم رهبری مخصوص به دوران غیبت میباشد و آن را شعبه ای از ولایت ائمه‌ى اطهار (علیهم السلام) كه همان ولایت رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم) دانسته اند. این بدان معناست که حاکمیتی را که مجتهد جامع الشرایط در عصر غیبت عهده دار است و از آن به ولایت فقیه تعبیر می شود. درواقع همان حکومت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السلام) بر جامعه اسلامی در عصر خودشان میباشد و با هدف و مسیری یکسان میباشد؛ اهدافی که برای رساندن احکام الهی به عموم مردم و غیراز ایجاد زمینه ای مناسب برای بندگی خدا نیست.