اعمال عید غدیر خم: مهم ترین عید مسلمانان
عید غدیر خم یکی از مهمترین و باارزش‌ترین اعیاد شیعیان است که در روز هجدهم ذی‌حجه برگزار می‌شود. در این روز، پیامبر اکرم (ص) به دستور خداوند، امام علی (ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجة‌الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم رخ داد.
در احادیث شیعه، عید غدیر با تعابیری همچون عیدُاللهِ‌الاکبر (بزرگترین عید الهی)، عید اهل بیت محمد (ص)، و اشرف الاعیاد (والاترین عید) معرفی می‌شود. شیعیان در سراسر جهان این روز را گرامی می‌دارند و به جشن و شادی می‌پردازند. در کشور ما نیز هر ساله مردم این عید بزرگ را جشن می‌گیرند.
در ادامه این مقاله از مجموعه عرفانی به بررسی اعمال عید غدیر و این واقعه مهم، و برخی از دانستنی‌ها درباره آن خواهیم پرداخت. همراه ما باشید.
دسترسی سریع به بخش های مقاله
واقعه عید غدیر
پیامبر اکرم (ص) در ۲۴ یا ۲۵ ذی‌القعده سال ۱۰ هجری، به همراه هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد. با توجه به اینکه این حج پیامبر (ص) آخرین حج ایشان بود، آن را حج الوداع نام‌گذاری کردند. پس از پایان حج، پیامبر (ص) همراه مسلمانان مکه را ترک کرد و به طرف مدینه حرکت نمود. در ۱۸ ذی‌الحجه به غدیر خم رسیدند، جایی که از سوی جبرئیل برای پیامبر نازل شد و خداوند به رسول خدا (ص) امر کرد تا حضرت علی (ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود به مردم معرفی کند.
مسلمانان و به‌خصوص شیعیان این عید را به عنوان یک عید بزرگ و باارزش جشن می‌گیرند و حتی از صله رحم به عنوان یکی از اعمال عید غدیر یاد می‌شود. مسعودی (متوفای ۳۴۶ قمری)، تاریخ‌نگار قرن چهارم قمری، در کتاب التنبیه و الاشراف نوشته است که فرزندان و شیعیان امیرالمؤمنین این روز را بزرگ می‌دارند.
کلینی (متوفای ۳۲۸ قمری)، محدث قرن چهارم نیز به جشن گرفتن شیعیان به مناسبت این روز بزرگ اشاره کرد. پیش از آن نیز فیاض بن محمد بن عمر طوسی روایتی بیان کرده است که امام رضا (ع) در روز عید غدیر جشن به پا می‌کرده است. در سال ۴۸۷ قمری، بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز مبارک عید غدیر خم بسته شد. در مصر، خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در کشور ما نیز ابتدا در سال ۹۰۷ قمری، شاه اسماعیل صفوی عید غدیر را به عنوان یکی از اعیاد مهم کشور معرفی کرد.
اعمال عید غدیر
عید غدیر خم دارای اعمال و آداب خاصی است که انجام آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این بخش به بررسی برخی از مهمترین اعمال عید غدیر می‌پردازیم:
- غسل کردن
- نماز عید غدیر
- روزه
- قرائت زیارت‌نامه
- صله رحم
- اطعام و احسان
- ذکر صلوات
- دیدن سادات
- ذکر و دعا
- زیارت امامان معصوم
- شرکت در مراسم‌های دینی
این اعمال به منظور بزرگداشت و پاسداشت مقام ولایت امام علی (ع) و تعمیق ارتباط معنوی با اهل بیت (ع) انجام می‌شوند. انجام این اعمال می‌تواند به افزایش روحیه معنوی و تقویت ایمان افراد کمک کند.
مطلب پیشنهادی: تعریف دنیای آخرت و ارتباط میان دنیا و آخرت
خلاصه آداب روز عید غدیر
غسل: غسل روز عید غدیر مستحب است. این غسل به نیت پاکیزگی و طهارت انجام می‌شود و در احادیث نیز به آن توصیه می‌شود.
نماز عید غدیر: این روز نماز مخصوصی دارد. این نماز دو رکعت است و پس از نماز صبح یا ظهر می‌توان آن را خواند. در هر رکعت، بعد از قرائت حمد، سوره توحید (۱۱۰ بار)، سوره قدر (۱۰ بار) و سوره کوثر (۱۰ بار) خوانده می‌شود.
روزه: روزه گرفتن در روز عید غدیر بسیار توصیه می‌شود و معادل با ثواب شصت سال روزه‌داری است. این عمل به نیت شکرگزاری و بزرگداشت این روز است.
زیارت‌نامه: قرائت زیارت‌نامه مخصوص امام علی (ع) در این روز نیز بسیار ارزشمند است. این زیارت‌نامه‌ها به منظور تجدید بیعت با ولایت امام علی (ع) و عرض ادب و احترام به ایشان قرائت می‌شود.
صله رحم: دیدار با خویشاوندان و آشنایان و برقرار کردن پیوندهای خانوادگی از دیگر اعمال مستحب این روز است.
اطعام: یکی دیگر از اعمال عید غدیر، اطعام دادن به فقرا و نیازمندان است. این عمل به عنوان یک عمل نیک و خیرخواهانه تلقی می‌شود، و برای ابراز محبت و همراهی با دیگران در این روز مبارک انجام می‌شود.
تجلیل و تقدیر از سادات: تجلیل و تقدیر از سادات (فرزندان حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)) نیز از اعمال مناسبی در عید غدیر است. این عمل به منظور بزرگداشت مقام و منزلت اهل بیت پیامبر (ص) انجام می‌شود.
ذکر و دعا: در روز عید غدیر، ذکر و دعاهای خاصی نیز توصیه می‌شود. یکی از دعاهای معروف این روز، دعای ندبه است که خواندن آن در این روز بسیار ثواب دارد.
زیارت امامان معصوم: اگر امکان دارد، زیارت حرم‌های امامان معصوم، به ویژه امام علی (ع) در نجف، توصیه می‌شود. این زیارت‌ها به منظور تجدید بیعت با امامان و عرض ادب و احترام به ایشان انجام می‌شود.
شرکت در مراسم‌های دینی: شرکت در مراسم‌های دینی و جشن‌های عید غدیر که در مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود نیز از دیگر اعمال این روز است. این مراسم‌ها شامل سخنرانی‌ها، مداحی‌ها و شعرخوانی‌های مرتبط با عید غدیر است.
خطبه غدیر خم
بر اساس روایات و احادیث، رسول خدا (ص) در غدیر خم مردم را دور خود جمع کرد و دست حضرت علی (ع) را بلند نمود تا بر همگان آشکار شود. سپس فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری، ای رسول خدا.» حضرت ادامه داد: «خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین هستم، و نسبت به آنان از خودشان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست.»
پیامبر اکرم (ص) این سخن را سه بار تکرار کرد و افزود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند. دشمن باش با کسی که با علی دشمن باشد، یاری کن هر کس که او را یاری می‌دهد، و رها کن هر کس که او را وا می‌گذارد.» پیامبر همچنین به حاضرین دستور داد که این پیام را به غایبان برسانند.
مطلب پیشنهادی: دعا مشکل گشا قوی
عید غدیر در احادیث و روایات
اهل سنت معتقدند که هر کس روز هیجدهم ذی‌الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب شش ماه روزه را برای او در نظر می‌گیرد و این روز همان روز عید غدیر خم است.
رسول خدا (ص) فرمود: «روز غدیر خم برترین عیدهای امت من است. در این روز خداوند بزرگ دستور داد که برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم تا مردم به کمک او بعد از من هدایت شوند و در مسیر الهی قرار بگیرند. این روزی است که دین تکمیل شد و خداوند نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»
امام صادق (ع) اهمیت روز عید غدیر را برجسته کرده و فرمود: «عید غدیر خم از بزرگترین اعیاد اسلامی است. هیچ پیامبری را مبعوث نکرده‌اند، مگر اینکه او این روز را به عنوان عید پذیرفته و عظمت آن را شناخته است. در آسمان به این روز روز عهد و پیمان و در زمین به آن روز پیمان محکم و حضور همگانی می‌گویند.» امام صادق (ع) همچنین تاکید کرده است: «عید غدیر یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان است که در هر ساعت آن باید شکر خداوند را به جا آورد و روزه گرفتن در آن روز به اندازه شصت سال عبادت ارزشمند است.»
امام هشتم شیعیان نیز فرمود: «روز غدیر در میان اهل آسمان از محبوبیت بالاتری برخوردار است تا اهل زمین. اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌کردند.»
تاج ولایت
رسول خدا (ص) در این روز عمامه خود را، که با نام «سحاب» شناخته میشد، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمؤمنین علیه السلام قرار دادند و انتهای عمامه را بر روی شانه ایشان انداختند و فرمودند «عمامه تاج عرب است.»
پیامبر اکرم (ص) با اعلام رسمی جانشینی و انتخاب حضرت علی (ع) تنها راهی را در آن موقعیت حساس پیش گرفت که توانست اسلام را حفظ کرده و نقشه‌های منافقان و دشمنان را خنثی کند. حضرت زهرا (س) درباره اهمیت عید غدیر خم فرمود: «پیامبر در روز غدیر، عقد ولایت را برای علی علیه‌السلام محکم کرد.» واقعه غدیر خم نقشه‌های شوم منافقان و توطئه‌گران اسلام را از بین برد.
عید غدیر روز سپاس و شادی
امام صادق (ع) در مورد غدیر خم فرمود: «روز عید غدیر، روزی است که باید در آن به نماز و عبادت و ستایش خدا پرداخت و روز سرور و شادی است؛ به این دلیل که خداوند بر سر شما منت نهاد و ولایت ما تکمیل شد. دوست دارم که در این روز روزه داشته باشید».
سخن آخر
عید غدیر خم یکی از مهمترین و بزرگترین اعیاد اسلامی است که نقش بسزایی در تقویت ایمان و وحدت مسلمانان دارد. این روز تاریخی یادآور واقعه‌ای است که در آن پیامبر اکرم (ص) به دستور خداوند، حضرت علی (ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود معرفی کردند. روایات و احادیث متعدد از اهل سنت و شیعه بر اهمیت این روز تأکید کرده‌اند و آن را به عنوان روزی بزرگ و مبارک شناخته‌اند.
اعمال و مراسم‌های عید غدیر خم، از جمله روزه‌داری، نماز، صله رحم، اطعام نیازمندان و تجلیل از سادات، نشان‌دهنده اهمیت این روز در تقویت پیوندهای معنوی و اجتماعی میان مسلمانان است. این اعمال فرصتی برای تعمیق ایمان و تجدید بیعت با ولایت امام علی (ع) و اهل بیت (ع) هستند.
به امید آنکه همه ما بتوانیم از برکات و فضائل این روز بزرگ بهره‌مند شویم و با اجرای اعمال و مناسک آن، به تقویت ایمان و انسجام بیشتر در جامعه اسلامی کمک کنیم. بیایید با گرامی‌داشت عید غدیر، روحیه محبت، همکاری و وحدت را در میان خود تقویت کنیم و ارزش‌های والای اسلام را به نسل‌های آینده منتقل نماییم.
