دروغ و آثار مخرب آن از نظر بزرگان دین

دروغ از بدترین معایب، زشت ­ترین گناهان و باعث به وجود آمدن بسیاری از مفاسد و مشکلات خواهد شد. تا آنجا که یکی از گناهان کبیره به شمار می رود و از رذایل اخلاقی محسوب می شود. و قرآن و روایات معصومین(ع) آن را به شدت مورد مذمت و نکوهش قرار داده ­اند. دروغ ریشه و سرچشمه سایر گناهان بوده، اگر همه گناهان در یک فضا موجود باشد، کلید مورد نیاز برای ورود به این فضا دروغ است، باعث محروم شدن از رحمت الهی در دنیا و آخرت خواهد شد، اعتبار نزد مردم را کاهش میدهد، اعتماد عمومی را سلب می نماید و جامعه را به نفاق دچار می کند. در ادامه این مقاله از تولیدی عرفانی به بررسی آثار دروغ در روایات و احادیث مهم پرداخته ایم.

دروغ به چه معناست

دروغ و دروغگویی از جمله کارها و صفاتی است که در دین مبین اسلام به شدت مورد نهی واقع شده اند. به دلیل اهمیت همین موضوع بسیاری از بزرگان دین به آثار مخرب آن اشاره کرده اند. دروغ در اصل در سخن و گفتار است و در اصطلاح یعنی عدم تطابق سخنان نسبت به وقایع میباشد. شخص دروغگو به دنبال این است که با دروغ و سوگندهای دروغین و به سوء استفاده از باورهای مردم به اموری چون خداوند و پیامبر(ص) و امامان(ع) سوگند بخورد تا به هدف های خودشان برسند. در آیات قرآن که سرشار از نکاتی میباشد که باعث حرکت به سمت کمال مطلق آدمی میشود در خصوص دروغ (کذب) سخنان بسیاری گفته شده است و در شاخه­ های مختلف آن از جمله: عوامل دروغگویی، آثار دروغگویی و عاقبت دروغگویان اشاره شده است و همچنین در اسلام و احادیث دورغ توسط بسیاری از بزرگان دین و معصومین (ع) مورد نکوهش قرار گرفته است و سرانجامی جز ویرانی ندارند.

آثار دروغ در اجتماع

بسیاری از افراد باور دارند که یکی از دلایل به وجود آمدن نابهنجاری ­ها و گناهان در خانواده و ابعاد بزرگتر مانند جامعه، دروغ و دروغگویی است. هر چند که هنجار شکنی و گناه، عوامل بسیاری در آن تاثیر دارد ولی افزایش گرایش فرد به گناه را می بایست در دروغگویی انسان دانست. از مهمترین آثار دروغگویی در حوزه اجتماعی «سلب اعتماد به نفس عمومی» است. اگر کسی شایستگی­ ها و لیاقت­ های فراوانی داشته باشد که بتوان از آن در پیشبرد اهداف اجتماعی بهره­ گیری کند ولی دروغگو باشد، کسی نمی تواند از آن شایستگی­ ها بهره بگیرد، به این دلیل که در این افراد هر قدم با شک و تردید مواجه خواهد شد.

به عبارتی سلب اعتماد به نفس در جامعه می شود. یکی از روایاتی که با دقت در آن میتوان به اهمیت این موضوع پی برذ این است که: «دروغگو با مرده برابر است، زیرا فضیلت زنده بر مرده اعتمادی است که انسان به او دارد و هنگامی که به سخن کسی که (به خاطر دروغگو بودنش) اعتمادی نباشد گویی زندگی او باطل شده است» امام علی(ع) در این باب یکی از روایات تاثیر گذار خود را بیان میکنند: «از دوستی با دروغگو بپرهیزید که او همچون سراب است، دور را در نظر تو نزدیک و نزدیک را دور می سازد.» بنابراین افزایش دروغ در میان افراد جامعه، هر گونه قضاوت و داوری درستی را سلب می کند و اشخاص در تعامل با یکدیگر نمی توانند به گفتارهای یکدیگر در هیچ حوزه ­ای اعتماد کنند.

گفتن دروغ باعث ایجاد نفاق خواهد شد. راستگویی یعنی هماهنگی زبان و دل، و بنابراین دروغ ناهماهنگی این دو است و نفاق نیز چیزی جز تفاوت جز تفاوت ظاهر و باطن نیست. رسول خدا (ص) نیز درمورد اهمیت این موضوع فرموده اند: «دروغ یکی از درهای نفاق میباشد.» در آیه 38 سوره توبه که می فرماید: «فاعقبهم نفاقاً فی قلوبهم الی یوم یلقونه بما اخلفوا الله ما وعدوه و بما کانوا یکذبون» اعمال آنها نفاقی در دلهایشان تا روز قیامت ایجاد کرد، به این دلیل که به حرف خود عمل نکردند و به این دلیل که دروغ گفته اند. با توجه به همین موضوع میتوان نتیجه گرفت که این موضوع چه تاثیر بدی در زندگی دنیوی و اخروی افراد دارد.

آثار دروغ در زندگی فردی

گفتن دروغ در زندگی فردی افراد نیز تاثیر مخرب بسیاری دارد به طوری که رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع) سفارش بسیاری کردند که: «ای علی! از دروغ بپرهیز زیرا که موجب سیاهی صورت می شود و سپس انسان در نزد خدا دروغگو شمرده می شود.» در قرآن کریم نیز به این موضوع اشاره شده است به طوری که در سور بقره آیه 72 چنین گفته شده است: «والله مخرج ما کنتم تکتمون». هر جز از نظام هستی با اجزاء دیگر و لوازمش مرتبط هستند دروغگو اگر چیزی را پنهان کند لوازمش را چه کند لذا زود رسوا می شود بر فرض گرگ یوسف(ع) را درید پیراهنش چرا سالم است؟ به خاطر همین است که قرآن می فرماید: «ان الله لا یهدی من هو کاذب کفار» (سوره زمر، آیه 3) و خداوند به دروغ گویان راهنمایی نخواهد کرد و اسباب بی آبروی­شان را فراهم می کند.

گفتن دروغ باعث پذیرفته نشدن عبادات و حتی از بین رفتن آثار نماز در زندگی نیز خواهد شد به طوری که با توجه به روایتی از امام صادق (ع) میتوان به اهمیت این موضوع برای روزه داران پی برد. آن حضرت فرموده اند: «از گفتن دروغ با زبان روزه خودداری کنید، و چشمان خود را (از نگاه آلوده) فرو گیرید. با توجه به همین روایات میتوان فهمید که این گونه کارها باعث کاهش ارزش اعمال خواهد شد.

از بین رفتن برکات در زندگی نیز یکی دیگر از آثار مخرب دروغ در زندگی میباشد چنانکه در حدیثی از امام رضا (ع) آمده است که می فرماید: «اگر زمانی برسد که زمامداران دروغ بگویند باران قطع می شود». به منظور افزایش رزق و روزی دعاهایی نیز وجود دارد که در مقاله ایی جدا به آن پرداخته ایم.

کسی که به راحتی دروغ میگوید اگر دروغگو به علم و قدرت خداوند وعده ­های او اعتماد کافی داشته باشد هرگز برای رسیدن به اموال دنیا با تحصیل و جاه و مقام، این عمل زشت را انجام نمیدهد و راه رسیدن به موفقیت را راهی به جز دروغ میدانند. از فقر نمی ترسد، از پراکنده شدن مردم و بر باد رفتن نفوذ اجتماعی خود هراس ندارد و برای رسیدن به مقام و موفقیت جز تلاش و متوسل شدن به خدا کاری دیگری انجام نمیدهند با توجه به همین موضوع امام محمد باقر (ع) در سخنی بیان کرده اند که: «از دروغ کناره گیری کنید، چرا که دروغ از ایمان جدا است.» و همچنین می فرمایند: «یکی از راه های تخریب ایمان، دروغ است.»

فراموشی و کند شدن ذهن یکی دیگر از آثار دروغ میباشد به طوری که امام جعفر صادق(ع) در این زمینه حدیثی فرموده اند که می فرمایند: «از مجازات دروغگو آن است که خداوند فراموشی را بر او مسلط می گرداند.»

معروف ترین احادیث درمورد دروغگویی

اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: دروغگويى موجب رسوایی است، هيچ عاقلى دروغ نمى گويد؛ و هيـچ مؤمنى زنـا نمى كند.

پیامبر خدا (ص) در خطبه اش بیان کرده اند: از بزرگترين گناهان زبان، دروغگويى است.

حضرت علی (ع) فرمود: هيچ بدى و زشتى بدتر از دروغگويى نيست.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: واى بر كسى كه دروغ مى گويد تا ديگران را با آن بخنداند، واى بر او، واى بر او!

پيامبر (ص) در روایتی دیگر بیان کردند: درپى راستى باشيد، اگرچه فكر كنيد كه مايه هلاكت است، كه راستگويى موجب نجات است و از دروغگويى پرهيز كنيد اگرچه پنداريد عامل نجات است، زيرا آن مايه هلاكت و نابودى است.

پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: سه نفر بوى بهشت را نمى چشند:

1. فردى كه خود را به غير پدرش نسبت دهد،
2. كسى كه بر من دروغ ببنندد،
3. كسى كه برخلاف آنچه با چشم ديده سخن بگويد.

پيامبر (ص) فرمودند: راستى پيشه كنيد كه آن درى از دربهاى بهشت است و از دروغ كه آن درى از درب هاى جهنم است، بپرهيزيد.

امام حسن عسكرى (ع) نیز فرموده اند: تمام پليدي ها و زشتي ها در خانه اى که کلید آن دروغ است، جا گرفته اند.