آثار و فواید ذکر گفتن و اهمیت آن

گفتن ذکرهای الهی باعث آرامش قلب‌ها و حیات معنوی انسان است. قلب خسته و افسردهٔ انسان با «یاد خدا» طراوت می‌یابد و در کشاکش مشکلات و انبوه گرفتاری‌ها، به یاد معشوق است که اطمینان و آرامش را برای جان‌ها به ارمغان می‌آورد. انسانی که در هر لحظه خدا را از یاد نبرد و فقر و احتیاج خویش به ذات اقدس الهی و عقاب و ثواب را به یاد داشته باشد، در درون خویش راهی برای رشد و نمو رذائل اخلاقی و ارتکاب معاصی نخواهد گذاشت و همواره به دنبال پیشرفت و رشد و تعالی نزد پروردگار است. خداوند در آیهٔ ۴۱ و ۴۲ سورهٔ احزاب می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصیلاً»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا را بسیار یاد کنید و او را در صبحگاه و شامگاه تسبیح کنید که این نشان از اهمیت آثار و فواید ذکر گفتن دارد.

ذکر به چه معناست؟

ذکر گفتن یعنی به یاد آوردن، چه با زبان و چه با فکر، فرقی نمی‌کند. ممکن است بعد از فراموشی باشد یا به ادامهٔ یاد کردن. همچنین «ذکر» یعنی نگه‌داشتن چیزی در ذهن و برخلاف فراموشی است. به بیان ساده‌تر، «ذکر» یعنی این‌که انسان توجهش را به خدا بدهد، نام او را به زبان بیاورد، صفاتش را بگوید و از همه مهم‌تر، او را در دل خود یاد کند.

به طور کلی، ذکر معنای گسترده‌ای دارد و هر چیزی را شامل می‌شود. اما قرآن کریم دربارهٔ این موضوع و آثار و فواید ذکر فرموده است: «ذکر خداوند» و «یادآوری نعمت‌های الهی». با این کار، انسان می‌تواند غبار غفلت و دوری را از قلب خود پاک کند و با باران الهی، بر جان و روح خستهٔ خود گل‌های طاعت و بندگی برویاند. برای دقت بیشتر هنگام شمارش ذکرها، به‌ویژه صلوات، ابزارهایی مانند ذکرشمار و صلوات‌شمار وجود دارد که در از بین بردن شک دربارهٔ تعداد ذکرهای شمرده شده کمک بسیاری می‌کند.

فروش انواع ذکرشمار با بهترین کیفیت در مشهد

آثار و فواید ذکر گفتن چیست؟

ذکر خداوند و یاد صفات او آثار و برکات زیادی دارد، به‌طوری که در بسیاری از روایات و احادیث به این موضوع اشاره شده است. بسیاری از علما و بزرگان دین نیز به فواید و آثار ذکر گفتن پرداخته‌اند که در ادامهٔ این مقاله به چند مورد از آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

1- یاد خدا قرار گرفتن

«فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلا تَکْفُرُونِ»؛ مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و ناسپاسی نکنید.

ذکر خداوند معانی و مصادیق بسیاری دارد. هر انسانی که خدا را در سختی‌ها و آسایش‌ها به یاد داشته باشد و صفات او را که سرچشمهٔ همهٔ خوبی‌هاست بیان کند، به این وسیله روح و جان خود را پاک و روشن می‌سازد. خداوند نیز در لحظات سخت زندگی او را تنها نخواهد گذاشت.

2 – همنشینی با خدا

کسی که همواره به یاد خدا باشد، خداوند همنشین او خواهد بود. به طوری که در حدیث قدسی به موسی (ع) فرمود: «ای موسی! کسی که مرا یاد کند، من همنشین او خواهم بود.» موسی پرسید: «روزی که هیچ پناهی نیست، جز پناه تو، چه کسی در پناه تو خواهد بود؟» خداوند فرمود: «کسانی که با یاد من بودند و من نیز آنها را به یاد خواهم داشت. و کسانی که در راه من با یکدیگر دوستی می‌کنند، من آنها را دوست دارم.» این افراد از کسانی هستند که وقتی بلایی بر زمین نازل شود، خداوند به یاد آن‌ها خواهد بود و بلا را از آن‌ها دور خواهد کرد. (امام خمینی، چهل حدیث، حدیث ۱۸، ص ۲۸۷)

3 – محبت خداوند

یکی دیگر از آثار و فواید ذکر گفتن، افزایش محبت خداوند است. اگر دائماً به یاد خدا باشید و ذکر او را بر لب داشته باشید، حب الهی در قلب شما جای می‌گیرد. حتی در زندگی عادی نیز این‌گونه است که اگر انسان همیشه به کسی فکر کند، کم‌کم محبت او در قلبش حاکم می‌شود.

در روایت نیز دربارهٔ آثار و فواید ذکر آمده است: «مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ اللَّهِ أَحَبَّهُ»؛ هر کسی که خدا را زیاد یاد کند، محبت خداوند در قلب او حاکم خواهد شد.

4 – رستگاری

5 – افزایش رزق و روزی برکت

در روایات و احادیث آمده است که یکی از آثار و فواید ذکر گفتن، افزایش رزق و روزی و برکت در زندگی است. به‌طوری که در خانه‌ای که ذکر خدا گفته شود، برکت در آن خانه افزایش می‌یابد، فرشتگان در آن خانه حاضر می‌شوند و شیطان دور می‌گردد. آن خانه برای اهل آسمان مانند ستارگان برای اهل زمین درخشنده است. برعکس، خانه‌ای که در آن قرآن خوانده نشود و ذکر خدا صورت نگیرد، برکت آن کم می‌شود و فرشتگان از آن خانه دور خواهند شد.

6 – آرامش

7 – دوری از شیطان

دوری از شیطان یکی دیگر از آثار و فواید ذکر گفتن است و باعث در امان ماندن از وسوسه‌های شیطان خواهد شد. همچنین یاد خداوند موجب در امان ماندن از وسوسه‌های شیطان می‌شود. چنان‌که در قرآن آمده است: «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا ۖ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ»؛ پرهیزکاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد خدا و پاداش و کیفر او می‌افتند و در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و ناگهان بینا می‌شوند.

8 – غذای روح

امام علی (ع) دربارهٔ آثار و فواید ذکر گفتن فرموده‌اند: «مداومت بر ذکر الهی، غذای روح و کلید رستگاری است.»

با توجه به آثار و فواید ذکر گفتن و اهمیت ذکر الهی و نقش سازنده آن در پیشرفت معنوی انسان‌های مؤمن، خداوند مؤمنان را از توجه به کارهایی که باعث فراموشی ذکر خدا می‌شود، نهی کرده و می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمْ الْخَاسِرُونَ»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، مال و فرزندانتان نباید شما را از یاد خدا غافل کند و هر کس چنین کند، از زیانکاران است. (منافقون/9)

بدیهی است توجه به مال و زندگی دنیوی تنها در صورتی نهی شده است که انسان را از یاد خدا بازدارد. به عبارت دیگر، اگر هدف انسان در زندگی تنها توجه به این امور باشد، مذموم است. اما اگر انسان مراقب نفس خویش باشد و از این‌ها به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت ابدی استفاده کند، نه تنها مذموم نیست بلکه سفارش شده است.

پس اموال و فرزندان تا زمانی که به عنوان مواهب الهی و برای نیل به حیات طیبه مورد استفاده قرار گیرند، مطلوب هستند. اما اگر علاقه افراطی به آن‌ها سدی در برابر انسان و خدا ایجاد کند، بزرگترین بلا محسوب می‌شود و خسارت بزرگی است که در آیه شریفه فوق به همین معنا اشاره شده است. (ر.ک: تفسیر المیزان، ج 9، ص 291)

تعبیر «خاسرون» به خاطر این است که حب دنیا به‌طور کامل انسان را درگیر خود می‌کند و او را از ارزش‌ها و اعتقاداتش دور می‌سازد و تمام تلاش‌هایش صرف لذت‌های زودگذر و اوهام می‌شود. در نهایت، او با دست خالی از دنیا می‌رود و سرمایه‌ای برای زندگی آخرت خود جمع نکرده است. (تفسیر نمونه، ج 24، ص 173)

در مورد عالم بزرگ شیخ عبدالله شوشتری، از معاصرین مرحوم علامه مجلسی، آمده است که او فرزندی داشت که به شدت به او علاقه‌مند بود. فرزندش به بیماری سختی مبتلا شد. شیخ عبدالله در روزی که به مسجد برای اقامه نماز رفته بود، در رکعت دوم سوره منافقین را تلاوت می‌کرد. هنگامی که به این آیه رسید، چندین بار آن را تکرار کرد. پس از پایان نماز، برخی از یارانش علت این تکرار را پرسیدند. ایشان فرمود:

هنگامی که به این آیه رسیدم، به یاد فرزندم افتادم و با تکرار آن، به مبارزه با نفس خود پرداختم، به‌گونه‌ای که فرض کردم فرزندم مرده و جنازه‌اش در برابر من است و من از خدا غافل نیستم. آن گاه دیگر تکرار نکردم! (همان، ص 175)

نتیجه‌گیری

در پایان، می‌توان گفت که ذکر خداوند و یادآوری او در زندگی، تأثیرات عمیق و مثبت بسیاری دارد که به رشد معنوی، افزایش آرامش، و دوری از وسوسه‌های شیطان منجر می‌شود. قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) بر اهمیت ذکر الهی تأکید دارند و نشان می‌دهند که یاد خداوند، علاوه بر برکت در زندگی، موجب رستگاری و موفقیت در دنیای آخرت نیز می‌شود. از سوی دیگر، غفلت از یاد خدا و تمرکز بیش از حد بر امور دنیوی، می‌تواند انسان را از مسیر حقیقت دور کند و به خسارت‌های بزرگی منجر شود. بنابراین، داشتن توجه مستمر به ذکر خدا و استفاده از آن به عنوان وسیله‌ای برای نزدیک شدن به خداوند و رسیدن به اهداف معنوی، امری ضروری است که باید همواره در نظر داشته باشیم و به آن عمل کنیم.