آثار و فواید ذکر گفتن و اهمیت آن
گفتن ذکرهای الهی باعث آرامش قلب ها و حیات معنوی انسان است؛ قلب خسته و افسرده انسان با «ياد خدا» طراوت مي يابد و در كشاكش مشكلات و انبوه گرفتاري ها به ياد معشوق است كه اطمينان و آرامش را براي جانها به ارمغان مي آورد. انسانی که در هر لحظه خدا را از یاد نبرد و فقر و احتياج خويش به ذات اقدس الهي و عقاب و ثواب باشد، در درون خويش راهي براي رشد و نمو رذائل اخلاقي و ارتكاب معاصي نخواهد گذاشت و همواره به دنبال پیشرفت و رشد و تعالی نزد پروردگار هستند. خداوند در آیه 41 و 42 سوره احزاب در می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکرة و اصیلا» ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید و او را در صبحگاه و شامگاه تسبیح کنید که نشان از اهمیت آثار و فواید ذکر گفتن دارد.
دسترسی سریع به بخش های مقاله
ذکر به چه معناست
ذکر گفتن به معنی یاد کردن است به وسیله زبان یا عقل تفاوتی ندارد، خواه بعد از نسیان باشد یا در ادامه ذکر، همچنین «ذکر» به معنای «حفظ شی ء» است و خلاف نسیان می باشد. به بیان دیگر، «ذکر» عبارت است از این که آدمی نیروی ادراک خود را متوجه کند، یا نام او را به زبان بیاورد و صفاتی از آن را بگویید و مهم تر از همه او را در قلب خود به به یاد داشته باشد.
به طور کلی ذکر معنای عامی دارد که هر چیزی را شامل میشود اما قرآن کریم درمورد این موضوع و آثار و فواید ذکر گفتن فرموده است: «ذکر خداوند» و «یادآوری نعمت های الهی » می باشد که در سایه آن، انسان غبار غفلت و دوری را از قلب خود بزداید و بر جان و روح خسته خویش، با باران الهی، گل های طاعت و بندگی را برویاند. برای داشتن دقت در هنگام شمارش ذکر ها و مخصوصا صلوات، ابزارهایی مانند ذکر شمارها و صلوات شمارها وجود دارد که کمک بسیاری در از بین رفتن شک در تعداد ذکر های شمرده شده دارد.
آثار و فواید ذکر گفتن
یا خداوند و ذکر صفات خدا آثار و برکات بسیاری دارد به طوری که در بسیاری از روایات و احادیث به این موضوع اشاره شده است و بسیاری از علما و بزرگان دین نیز به آثار و فواید ذکر گفتن اشاره کرده اند که در ادامه این مقاله به چند مورد از آنها اشاره کرده ایم:
1 – مورد یاد خدا قرار گرفتن
«فاذکرونی اذکرکم و اشکروا لی و لا تکفرون » مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و کفران نورزید .
ذکرهای خدا معانی و مصادیق بسیاری دارد و هر انسانی که خداوند را همواره در سختی ها و راحتی ها به یاد داشته باشد و صفات پروردگار را بیان کند که سرچشمه تمام خوبی ها و نیکی هاست، به این وسیله، روح و جان خود را پاک و روشن می سازد، خداوند نیز در مراحل سخت و مشکلات زندگی او را تنها نخواهد گذاشت.
2 – همنشینی با خدا
کسی که همواره به یاد خدا باشد، خداوند همنشین و جلیس او خواهد بود به طوری که در حدیث قدسی به موسی (ع) فرمود: ای موسی! کسی که مرا یاد کند من همنشین او خواهم بود. موسی سؤال کرد: روزی که هیچ پناهی نیست، جز پناه تو، چه کسی در پناه تو خواهد بود؟ خداوند فرمود: کسانی که با یاد من بودند و من نیز آنها را به یاد خواهم داشت. و کسانی که با هم دوستی می کنند، در راه من، پس دوست دارم آن ها را . این دسته از افراد جزء کسانی هستند که زمانی که بلایی سر زمین نازل شود به یاد آنها خواهیم افتاد و بدی و بلا را دفع میکنیم. (امام خمینی، چهل حدیث، حدیث 18، ص 287)
3 – محبت خداوند
یکی دیگر از آثار و فواید ذکر گفتن افزایش محبت خداوند میباشد. اگر دائما به یاد خداوند باشید و ذکر او را بر لب داشته باشید، حب الهی در قلب جای می گیرد . حتی در زندگی عادی افراد نیز اینگونه خواهد بود که اگر انسان در تمامی ساعات، شخص خاصی را در خاطر داشته باشد، کم کم محبت او در قلبش حاکم می شود .
در روایت نیز درمورد آثار و فواید ذکر گفتن این گونه بیان شده است که: «من اکثر ذکر الله احبه » هر کسی که خدا را بسیار یاد او محبت خداوند در قلب او حکم فرما خواهد شد.
4 – رستگاری
رستگاری یکی دیگر از مهم ترین آثار و برکات ذکر گفتن میباشد به طوری که در قرآن کریم به این موضوع اشاره شده است: «و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون » خدا را بسیار یاد کنید، باشد که رستگار شوید .
5 – افزایش رزق و روزی برکت
در روایات و احادیث اشاره شده است که یکی از آثار و فواید ذکر گفتن افزایش رزق و روزی و برکت در زندگی است به طری که در خانه ایی که ذکر خدا گفته شود برکت در آن خانه افزایش پیدا خواهد کرد و فرشتگان در آن خانه حاضر می شوند و شیطان دور می گردد. و آن خانه برای اهل آسمان آن چنان درخشنده است که ستارگان برای اهل زمین، و خانه ای که در آن، قرآن خوانده نشود و ذکر خدا در آن نشود، برکتش کم است، و سبب دوری فرشتگان از آن خانه خواهد شد.
6 – آرامش
داشتن آرامش و اطمینان از نیازهای تمام افراد جامعه است که یکی از مهم ترین آثار و فواید ذکر گفتن به شمار می آید. قرآن کریم راه رسیدن به آرامش را برای بشر به طور آشکار تعریف کرده است: «الا بذکر الله تطمئن القلوب » همانا با یاد خدا دل ها آرام می گیرد. (رعد/28)
7 – دوری از شیطان
دوری از شیطان یکی دیگر از آثار و فواید ذکر گفتن است و باعث درامان ماندن از وسوسه های شیطان خواهد شد. همچنین یاد خداوند باعث درامان ماندن : «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون » پرهیزکاران هنگامی که گرفتار وسوسه های شیطان شوند، به یاد خدا و پاداش و کیفر او می افتند، و در پرتو یاد او، راه حق را می بینند و ناگهان بینا می شوند.
8 – غذای روح
امام علی (ع) درمورد آثار و فواید ذکر گفتن فرموده اند: «مداومت بر ذکر الهی، غذای روح و کلید رستگاری است .»
با توجه به آثار و فواید ذکر گفتن و اهمیت ذکر الهی و نقش سازنده آن در پیشرفت معنوی انسان های مؤمن، خداوند مومنان را از توجه و انجام کارهایی که باعث از یاد رفتن یاد خدا میشوند نهی میشود، و می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله و من یفعل ذلک فاولئک هم الخاسرون » ای کسانی که ایمان آورده اید، مال و فرزندانتان باعث دوری از یاد خداوند نشود و هر کس چنین کند، از زیانکاران است. (منافقون/9)
بدیهی است، توجه به مال و زندگی دنیوی، در صورتی نهی شده است که انسان را از یاد خدا باز دارد و به عبارت دیگر، هدف انسان در زندگی توجه به آن ها باشد، ولی در صورتی که انسان مراقب نفس خویش باشد و از این ها به عنوان وسیله برای رسیدن به سعادت ابدی استفاده کند، نه تنها مذموم نیست، بلکه سفارش هم شده است.
پس اموال و اولاد تا آن جایی از مواهب الهی هستند و مطلوب می باشند که در راه خدا و برای نیل به حیات طیبه باشند، اما اگر علاقه افراطی به آن ها سدی در میان انسان و خدا ایجاد کند، بزرگترین بلا محسوب می شود. و خسرانی بزرگ است که در آیه شریفه فوق به همین معنا اشاره شده است. (ر . ک: تفسیر المیزان، ج 9، ص 291)
تعبیر «خاسرون » به خاطر این است که حب دنیا به طوری انسان را درگیر خود میکند و که ارزش ها و اعتقادات وجودی خود را در راه لذات ناپایدار و اوهام و پندارها صرف می کند و با دست خالی از دنیا می رود، در صورتی که با جمع آوری سرمایه های بسیار برای زندگی آخرت خود کاری نکرده است. (تفسیر نمونه، ج 24، ص 173)
در حالات عالم بزرگ شیخ عبدالله شوشتری، از معاصرین مرحوم علامه مجلسی، نوشته اند: که فرزندی داشت که علاقه فراوانی نسبت به او داشت. فرزند او دچار بیماری سختی شد. مرحوم شیخ عبدالله، آن روز در حالی که حالی پریشان داشت جهت اقامه نماز به مسجد آمد. روزی در رکعت دوم، سوره منافقین را که تلاوت می کرد، هنگامی که، به این آیه رسید، چندین بار آیه را تکرار کرد . پس از فراغت از نماز، بعضی یاران علت این تکرار را سؤال کردند ایشان فرمود:
هنگامی که به این آیه رسیدم، به یاد فرزندم افتادم، و با تکرار آن، به مبارزه با نفس خود برخاستم، آن چنان مبارزه کردم که فرض کردم فرزندم مرده و جنازه اش در برابر من است و من از خدا غافل نیستم . آن گاه بود که دیگر تکرار نکردم! ( همان، ص 175)
