تعریف انفاق در قرآن و آثار و برکات آن در زندگی
انفاق چیست؟ تعریف کامل انفاق در دین و آثار و برکات آن در زندگی که یکی از موضوعات مهم در دین اسلام و قرآن است که به آن بسیار اشاره شده است و توسط بسیاری از علما و بزرگان دین نیز توصیه شده است. یکی از مهم ترین وضوایف هر فرد در جامعه اسلامی کمک به نیازمندان و افراد ناتوان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان‌گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان میکند، ثروتمندان را نیز این گونه می‌آزماید.
کمک به افراد نیازمند و فقیر اگر برای رضای خدا باشد تاثیرات بسیاری دارد و آثار و برکات آن در دنیا و آخرت آشکار خواهد شد. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده میشود و برخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهر می‌گردد. در ادامه این مقاله از مجموعه عرفانی همراه ما باشید تا به بررسی این موضوع بپردازیم.
دسترسی سریع به بخش های مقاله
انفاق در اسلام و قرآن
اصطلاح اِنفاق در قرآن و کتب اسلامی به معنای بخشیدن مال و داراریی به نیازمندان و فقیران برای کمک به آنها و جلی رضایت خداوند میباشد و در نزد عارفان به منزله کمال بخشش است. انفاق از ریشه «ن-ف-ق» است که به گفته راغب در مفردات به معنی «کم‌شدن» است. روایات و سخنان بسیاری در مورد آثار و فواید انفاق بیان شده است و در اسلام از اهمیت بالایی برخوردار است، اما بطور کلى سبب مى شود که افراد اجتماع از هلاکت رهایى یابند و به عکس هنگامى که این مسئله فراموش شود و ثروت ها در یک قطب اجتماع جمع شود، اکثریتى محروم و بینوا بوجود مى آیند و دیرى نخواهد گذشت که یک انفجار عظیم در اجتماع بوجود مى آید که ثروت و اندوخته سرمایه داران از بین خواهد رفت.
در قرآن کریم که مهم ترین منبع مسلمانان به شمار می آید سفارش های بسیاری به انجام این کار شده است و در راه این انفاق نیز رعایت اخلاص بسیار سفارش شده است. در قرآن کریم آیه ای آمده است که هدف نهایی انفاق را عدم دلبستگی به دارایی ها و علاقه مندی ها بیان کرده است.
“لن تنالو البر حتی تنفقوا مما تحبون ”
(هرگز به مقام بر (نیکی) نمی رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید)
آیه انفاق: آیه 274 سوره بقره کسانی که شب و روز و به همه صورت این عمل شایسته را انجام میدهد را مورد ستایش قرار داده است. و برخی آن را «آیه انفاق» گفته اند «الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهار سرا وعلانیه فلهم اجرهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون» کسانی که دارایی های خود را در شب و روز، و نهان و آشکارا، کمک میکند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود، و آنان اندوهگین نمیشوند و ترسی بر آنها نخواهد بود.» این آیه در شأن امام علی علیه السلام نازل شد، چرا که از چهار درهم دارایی اش، درهمی را در شب، درهمی در روز، درهمی به نهان و درهمی را آشکارا انفاق کرد. البته نزول آیه در مورد خاص، مفهوم آن را محدود و شمول حکم را درباره دیگران نفی نمی کند.
به گفته بزرگان دینی، کسانی که قصد کمک را دارند باید در انفاق خود هنگام روز یا شب، پنهان یا آشکار، جهات اخلاقی و اجتماعی را درنظر بگیرند. توصیه شده است که انفاق را پنهان سازید و دلیلی برای اضهار کردن آن گفته نشده است تا هم آبروی آنان حفظ شود و هم خلوص بیشتری در آن باشد و از آن جا که مصالح دیگری مانند تعظیم شعایر و تشویق دیگران در کار است.
رسول اکرم (ص) فرموده اند: «کسی که به فرد با ایمانی نیکی عطا کند، و سپس او را در سختی قرار دهد یا منتی بر او بگذارد، انفاق خود را باطل کرده است».
رسول خدا (ص) در روایتی بیان کرده اند «من ایقن بالخف سخت نفسه بالنفقة» ، (کسی که یقین به عوض و جانشینی داشته باشد در انفاق کردن سخاوتمند خواهد بود). آثار فردی انفاق: (… منافع انفاق به خود شما بازگشت می کند…)
انفاق معامله پر سود با پروردگار: خداوند در آیه 29 سوره فاطر این عمل را معامله ای پر سود بیان کرده است و تلاوت در این آیه به معنی خواندنی است که سرچشمه فکر باشد، فکری که سرچشمه عمل صالح گردد، عملی که از یک سو انسان را به خدا پیوند دهد که مظهر آن نماز است و از سوی دیگر به خلق خدا ارتباط دهد که مظهر آن انفاق است، انفاق از تمام مواهب خدادادی انفاق مایه فزونی نه کمبود. (بگو پروردگارم روزی را برای هر که بخواهد توسعه می دهد …)
مهم ترین فواید و آثار انفاق
به طور کلی و با توجه به روایات و احادیث می توان به موارد زیر به عنوان مهم ترین آثار و فواید انفاق اشاره کرد:
- انفاق، مانع هلاکت اجتماع است. (بقره/195)
- سبب افزایش مال و برکت میشود. (بقره/261)
- سبب جایگزینی مال میشود.(سباء/39)
- روح فداکاری در انسان ایجاد میکند. (بقره/272)
- باعث آمرزش گناهان و فزونی مال است. (بقره/268)
- خداوند به انفاق انسان‌ها آگاه است. (آل‌عمران/92)
- آنچه در راه خداوند داده شده، پس داده میشود. (انفال/60)
- باعث نزدیک تر شدن به خدا میشود. (توبه/99)
- نزد پروردگار ثبت میشود. (توبه/121)
- نفس را تزکیه میکند. (توبه/103)
در چه مواردی انفاق کنیم
سید محمدحسین طباطبایی در تفسیر این آیات انفاق را جزو حق‌الله و حق‌الناس می‌داند و این عمل را به دو دسته تقسیم کرده است: انفاق واجب مانند زکات، خمس و کفاره گناهان و انفاق مستحب مانند صدقات، دارایی های بخشیدنی و وقف ها که مستحب هستند. او دلایل اصلی تاکید بر انفاق را تعدیل ثروت‌ها، کم کردن فاصله طبقاتی و ایجاد برادری بین مسلمین می‌داند. طباطبایی براساس آیات فوق شرایط زیر را برای انفاق صحیح می‌شمارد: انفاق باید در راه خدا، از مال پاک و بدون منت و آزار و اذیت به فقیرانی که در راه خدا فقیر شده‌اند باشد.
قرآن در آیه 267 سوره بقره در جواب این سؤال که از چه اموالی باید انفاق کرد، می‌فرماید: « ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از اموال پاکیزه‌ای که (از طریق تجارت) به دست آورده‌اید و از آنچه از زمین برای شما خارج کرده‌ایم (از منابع و معادن زیر زمینی و از کشاورزی و زراعت و باغ)، انفاق کنید». علامه بزرگوار ابن فهد برای صدقه پنج قسم بیان کرده است این پنج مورد شامل: صدقه در مال، در آبرو، در عقل، در زبان و در علم است.
- صدقه در مال، معلوم است
- و اما در آبرو: تصورش به این است که برای دیگری در راه خدا شفاعت و یا ضمانت کند،
- و در عقل: در مشورت کمک نماید
- در زبان:در میان مردم به اصطلاح برخیزد،
- و در علم: روشنگر افکار مردم شود.
باید متوجه بود که صدقه در مال، تنها پنج ریال یا یک تومان دادن به فقیر و مسکی نیست، بلکه جامعه از این مال یا به نحو وجوب و یا بطور استحباب، حقی دارد؛ بنابراین از این اموال، شخص مسلمان باید جامعه را بهره مند سازد، مانند چاپ کتاب و مطالب دینی و علمی و در دسترس قرار دادن آن، کتابخانه، مدرسه، بیمارستان، زایشگاه، پل، جاده، و حمام بسازد و صدها امر دیگر که در خدمت بندگان خدا قرار می گیرد، انجام دهد.
- امام صادق علیه‌السلام در این باب بیان کرده اند که: «در روز جمعه دو فرشته این گونه دعا می کنند: «خدایا به هر انفاق کننده ای پاداش عطا فرما و هر بخیلی را به تلف شدن مال دچار فرما».
